مجموعه تاریخی مسجد قاضی

مجموعه تاریخی مسجد قاضی از معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری آران و بیدگل در استان اصفهان است. این مجموعه کم‌نظیر که در شهرستان آران و بیدگل قرار گرفته، شامل پنج امامزاده از فرزندان امام محمد باقر (ع)، مسجد جامع قاضی، حسینیه، آب انبار، بازارچه شرقی، بازارچه غربی، مسجد ملاعلی و خانه خاندان عاملی آرانی است. مجموعه تاریخی قاضی از نظر زیارتی، سیاحتی و تاریخی جاذبه‌های فراوانی دارد. این مجموعه که در مجاور یکی از خیابان‌های پرتردد شهر قرار گرفته است، محدوده‌ای بالغ بر ۱,۵۰۰ متر مربع را دربر می‌گیرد. مجموعه تاریخی قاضی در سوم اسفند ماه ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۲۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.

تاریخچه مجموعه تاریخی مسجد قاضی

مجموعه تاریخی قاضی مربوط به ۹۰۰ سال پیش و دوره حکومت سلجوقیان است؛‌ اما بیشتر بناهای آن در دوره صفویه، زندیه و قاجاریه احداث شده است. این مجموعه در گذشته به سکونت بزرگان، علما و دانشمندان شهر اختصاص داشت و به‌واسطه وجود مسجد جامع، به‌عنوان محلی برای تبلیغ و ترویج علوم اسلامی و مرکز قضاوت شناخته می‌شد. بنا به نقل از یکی از علما و مراجع بزرگ خاندان عاملی آرانی، امام رضا (ع) در مسیر مسافرت به خراسان از این محل عبور کرد و در مسجد جامع نماز ‌خواند.

بخش های مختلف مجموعه تاریخی مسجد قاضی

مسجد جامع قاضی

از کلیه بناهای مجموعه تاریخی قاضی آران، تنها مسجد جامع این مجموعه است که قدمت آن به قرون اولیه اسلامی مربوط می‌شود. این مسجد در دوران صفویه و به دستور شاه عباس اول صفوی بازسازی شده است. سردر و ایوان‌های رفیع در کنار شبستان‌های بلند و وسیع تابستانی و زمستانی و طبقات فوقانی و تحتانی مسجد، شکوه و عظمت خاصی به بنا بخشیده‌اند.

در سردر ورودی و شبستان تابستانی مسجد، کتیبه‌هایی به خط ثلث و نستعلیق از دوره‌های صفوی، زندیه و اوایل قاجار دیده می‌شود. سقف‌های شبستان تابستانی به‌صورت طاق‌چشمه و چهاربخشی بنا شده‌اند. این شبستان در طبقه تحتانی بنا ساخته شده و حدود سه پله از سطح گذر و ۶ پله از سطح معبر پایین‌تر است. یکی از ورودی‌های مسجد که مجاور گذر قرار دارد، در جانب شمال شرق این شبستان است و کتیبه‌ای گچی با خط عالی و با رقم ابوالقاسم کاشانی به تاریخ سال ۱۲۳۸ دارد. در اطراف این کتیبه حاشیه‌ای با گل و بوته دیده می‌شود.

در جبهه غربی صحن اصلی، بنایی به نام مهدیه و با الهام از معماری سنتی شکل گرفته است و در ضلع جنوبی مهدیه، ساختمان امامزاده‌ها به چشم می‌خورد. در سال‌های گذشته و با بازسازی‌هایی که در این بقعه صورت گرفته، قطعاتی از کاشی‌های زرین فام مربوط به قرن‌های ششم و نیمه اول قرن هشتم به دست آمده است. در بدنه خارجی مسجد و در سمت ورودی اصلی، یک کتیبه سنگی در ارتفاع چهار متری نصب شده بود که در سال ۱۳۸۵ به سرقت رفت. سنگ مفقوده در سال ۱۳۸۶ پیدا شد که متنی از وقف‌نامه قپان مسجد، روی آن حجاری شده بود.